پروتز دندان و دندان مصنوعی
دندان یکی از بزرگترین نعمت هایی است که خدا به ما داده است. البته ما فقط زمانی قدر این نعمت را می دانیم که بنا به دلایلی یک یا تعدادی از دندان هایمان را از دست بدهیم. اتفاقی که ممکن است برای خیلی از ما در طول زندگی روی دهد. راه های بسیاری برای جبران دندان از دست رفته وجود دارد که البته هیچ کدام از آنها جایگزین کامل دندان سالم خدادادی نخواهد شد. این را از این جهت می گوییم که بیشتر، مواظب دندانهایمان باشیم، تا ناچار به کشیدن درد و پرداخت هزینه برای کشت یا درمان دندان نشویم. مخصوصا که گاهی این هزینه ها بسیار سنگین است.
در هر صورت پروتز دندانی یکی از راههای درمان و جبران دندان از دست رفته است. با ما همراه باشید تا بیشتر با این روش درمانی آشنا شوید.
پروتز دندانی مانند بسیاری از روش های دیگر درمان، انواع مختلفی دارد. به عبارت دیگر، به شیوه های مختلفی می توان پروتز دندان را تقسیم بندی کرد. ثبات و عدم ثبات پروتز و نیز جنس موارد به کار رفته در پروتز، دو فاکتور مهمی هستند که در بسیاری از موارد، پروتزهای دندانی بر اساس آن تقسیم بندی می شوند. همچنین می توان بر اساس نحوه گذاشتن پروتز هم، آنها را دسته بندی کرد.
اما قبل از اینکه بخواهیم وارد بحث تخصصی انواع پروتز دندانی شویم می خواهیم مزایا و احیانا معایب استفاده از پروتز را بیان کنیم. تردیدی نیست که هر درمانی در کنار مزایای خود، ممکن است دارای عوارض و ایرادهایی باشد که گاهی نباید آنها را نادیده گرفت. با این حال اول مزایای استفاده از پروتز دندانی را با هم مرور می کنیم.
مزایای استفاده از پروتز دندانی
مزایای استفاده از پروتز دندانی را می توان به دو گروه مزایای روحی، روانی و مزایای جسمی تقسیم بندی کرد.
شکسته شدن یا از بین رفتن دندان، می تواند تاثیر زیادی در ظاهر شخص بگذارد و حتی گاهی از موارد، ممکن است ظاهر شخص را تغییر دهد. این مساله به خودی خود می تواند موجب ناراحتی و ناامیدی فرد گردد. همچنین دندان، نقش اساسی در خوردن و آشامیدن و حتی صحبت کردن دارد و وجود نقص در دندان، این موارد را هم تحت تاثیر قرار می دهد. تمام این مشکلات در دراز مدت می توانند ناخودآگاه تاثیرات سوء روانی داشته باشند.
علاوه بر این تاثیرات منفی دندان شکسته یا خراب روی جسم را نمی توان نادیده گرفت. استفاده از پروتز دندانی، می تواند بسیاری از این مشکلات را برطرف کند. از طرف دیگر استفاده از پروتز، می تواند از عوارضی که در برخی روش های دیگر ممکن است به وجود آید، جلوگیری کرده و یا آن ها را تا حد بسیار زیادی کاهش دهد. عوارضی همچون کوچک شدن استخوان فک، به دلیل استفاده از آن در درمان. همچنین پروتز دندانی به خودی خود یک روش نسبتا کم هزینه درمانی است و نسبت به بسیاری از روش های دیگر سریعتر و راحت تر انجام می گیرد. اصلاح لبخند و راحتی خوردن و آشامیدن و صحبت کردن هم از مزایای دیگر استفاده از پروتز دندانی است. خوشبختانه امروزه پیشرفت تکنولوژی و روند رو به رشد آن باعث شده تا خیلی راحت بتوانید پروتز دندانی متناسب و سازگار با دندان و دهان خود را بیابید.
معایب استفاده از پروتز دندانی
مزایای پروتز دندانی را گفتیم. اما این روش هم مانند همه روش ها ممکن است معایب یا عوارضی داشته باشد. در ذیل به برخی از معایب و عوارض احتمالی استفاده از پروتز دندان اشاره می کنیم.
۱-آلرژی و حساسیت نسبت به وجود جسم خارجی در دهان از بزرگترین معایب استفاده از پروتز دندانی به حساب می آید. اصولا موادی که در پروتز و یا حتی تاج دندان برای درمان به کار می روند، در برخی موارد هر چند نادر، موجب ناراحتی های شدید فرد می شود به طوری که حتی ناچار می شود، قید استفاده از آنها را بزند و به سراغ سایر روشهای درمانی برود. البته همان طور که گفته شد، این موارد بسیار کم اتفاق می افتد و بیشتر استفاده کننده گان، در کوتاه مدت، به پروتز داخل دهان عادت می کنند.
۲-دومین مشکل رایج در بین افرادی که از پروتز دندانی استفاده می کنند، این است که گاهی مشاهده می شود، تاج دندان بعد از گذاشته شدن پروتز شل می شود. باید دقت داشته باشید که در روزهای ابتدایی گذاشتن پروتز، حتما از مواد نرم و آبکی برای تغذیه استفاده کنید تا دهان کم کم به وجود پروتز عادت کند. در هر صورت این مشکل هم در بیشتر موارد موقتی است، ولی در صورت عدم رفع آن طی چند روز ابتدایی، می توانید به پزشک خود مراجعه نموده تا راه حلی برای درمان آن بیندیشد.
رزرو وقت برای ایمپلنت دندان
۰۲۱۳۶۰۱۱۰۰۰ دریافت مشاوره رایگان
انواع پروتز دندانی
تا حدودی با پروتز دندانی آشنا شدید. در ادامه به سراغ انواع پروتز می رویم. گفتیم پروتز دندان، به شیوه های مختلف تقسیم بندی می شود. ابتدا تقسیم بندی پروتز با توجه به ثبات یا عدم ثبات آن را مورد بررسی قرار می دهیم. در این تقسیم بندی سه نوع پروتز دندانی را شاهد هستیم.
الف) پروتز دندانی ثابت
این روش در بین بیشتر مردم عادی به روکش دندان معروف است. پروتز دندانی ثابت یا روکش، می تواند روی دندان طبیعی و اصلی، و یا روی ایمپلنت، کار گذاشته شود. بیمار نمی تواند پروتز دندانی ثابت را از دهان خود خارج کند. این مسأله در جای خود هم می تواند نقطه ضعف باشد و هم یک مزیت به حساب آید.
این نوع از پروتز دندانی، به وسیله چسب مخصوص و یا حتی گاهی به وسیله پیچ روی دندان نصب می شود. البته در مواقع ضروری، پروتز دندانی ثابت به وسیله دندانپزشک قابل جدا شدن است. توصیه می کنیم در چنین مواردی که به هر دلیلی احساس می کنید، نیاز به برداشته شدن پروتز وجود دارد، حتما به پزشک مخصوص خود که آن را نصب کرده مراجعه نمایید.
الف-۱-جنس پروتز دندانی ثابت
جنس پروتز دندانی ثابت متفاوت است. در ذیل به دو نوع از مواد معمول سازنده پروتز دندانی ثابت، اشاره می کنیم:
روکش سرامیک متصل به فلز (PFM): تیتانیوم، پالادیوم و حتی طلا، می توانند قاب اصلی این پروتز را تشکیل دهند. بعد از قالب گیری دقیق دندان، ابتدا قالب گچی و سپس قالب سرامیکی ساخته و روی فریم اصلی نصب می شود. قاب و قالب دندان، باید به قدری شبیه دندان های اصلی ساخته شود که تشخیص آن در حالت عادی از دندان های اصلی ممکن نباشد. این مساله به تخصص دندانپزشک و قالب ساز برمی گردد.
روکش سرامیک فشرده: این روش هم تا حدود زیادی مانند روش اول است، با این تفاوت که دیگر در این روش از فلز استفاده نمی کنند. در واقع تمام مراحل قالب گیری انجام می گیرد، ولی به جای فلز از بلورهای ریز زیرکونیوم استفاده می شود.
زیرکونیوم یا زرگون عنصری است شبیه طلا و الماس که البته قیمت بسیار پایین تری دارد. مسلما استفاده از این عنصر به جای فلز، تخصص های خاص خودش را می طلبد که شاید بیان آن در اینجا ضروری نباشد. ولی به صورت کلی، استفاده از زرگون می تواند مزایای قابل توجهی داشته باشد. از جمله اینکه سازگاری این عنصر، با بدن و کلا محیط زیست بیشتر است و آلرژی های ناشی از استفاده از فلز در این روش کمتر دیده می شود. مزیت بعدی، عدم تجمع پلاک و باکتری روی روکش است، که خود امتیاز مهمی است و خطر التهاب لثه را به شدت کاهش می دهد. سومین خصوصیت این روش، ظاهر طبیعی تر و انطباق بیشتر با دندان های طبیعی است که این مساله هم در جای خود بسیار مهم است.
الف-۲- انواع پروتز ثابت بر اساس نحوه گذاشتن
پروتز دندانی بر اساس نحوه گذاشتن آن هم تقسیم بندی می شود. ما در پروتز ثابت ۵ روش متفاوت جایگذاری داریم که در ذیل به آنها اشاره می شود:
۱- روکش تک واحدی (single dental crown): اگر ساختار دندان ضعیف باشد، از این روش استفاده می شود. همچنین این روش می تواند استفاده های زیبایی هم داشته باشد. استفاده از روکش تک واحدی در بسیاری از موارد، برای افراد که در عمل جویدن و بلع دارای مشکل هستند، می تواند مثمر ثمر باشد.
۲- بریج دندان (dental bridges): بریج دندان هم جزء پروتزهای دندانی ثابت حساب می آید که کاربرد بسیاری دارد. وقتی دندان از بین رفته، بین دو دندان سالم قرار گرفته باشد، دندانپزشکان می توانند از بریج یا پل دندانی برای ترمیم آن استفاده می کند. در این روش با تراشیدن دندانهای دو طرف، ناحیه خالی با پروتز ثابت پر می شود و مشکل برطرف می گردد.
۳-لمینت یا ونیر (Veneer): بله؛ لمینت هم یکی از انواع پروتزهای ثابت دندانی به حساب می آید. لمینت و انواع آن در دندانپزشکی خود بحث جداگانه ای می طلبد که ان شاء الله در مباحث بعدی عنوان خواهد شد. اما به طور خلاصه می گوییم، ونیرهای لمینتی لایه های بسیار نازکی هستند که به سطح جلویی دندان ها چسبانده می شوند.
۴- ایمپلنت های دندانی ( Dental Implants ): ایمپلنت هم مانند لمینت یک پروتز دندانی ثابت است. میله فلزی و بی خطر که معمولا از جنس تیتانیوم ساخته شده و به عنوان پایه برای دندان به کار گرفته می شود. ایمپلنت خود مبحث جداگانه و طولانی می طلبد که در جای خود در مورد آن بحث می شود.
۵- اینله ها و انله ها ( Inlays And Onlays ): اگر پوسیدگی و تخریب تاج دندان بسیار زیاد باشد، به طوری که روش های معمول درمان، جواب ندهد و از طرفی دندانپزشک تشخیص دهد، نیازی به کاشت دندان جدید نیست، از پروتز ثابت اینله و انله استفاده می شود. کاربرد این روش، بیشتر در دندانهای آسیاب است. چرا که استحکام و دوام بیشتری دارند. در واقع اینله و اونله پروتزهای ثابتی هستند که برای ترک خوردگی و شکستگی دندان مورد استفاده قرار می گیرند. یعنی اگر ساختار درونی دندان سالم باشد و دندانپزشک تشخیص به پر کردن دندان ندهد، دندانپزشک قالب دندان فرد را گرفته و با این روش قسمت های آسیب دیده را درمان می کند.
ب) پروتز دندانی متحرک
پروتزهای متحرک، دومین نوع از انواع پروتز دندانی هستند. همانطور که از نام آنها مشخص است، در هنگام نیاز می توانید آن ها را بردارید. این پروتزهای از پیش ساخته، دارای یک پایه فلزی هستند که روی فک متصل می شوند. البته گاهی به جای پایه برای اتصال با فک، از چسب استفاده می شود. پروتزهای متحرک، نیاز به مراقبت های خاصی دارند که معمولا پزشک در ابتدای نصب به بیمار توضیح می دهد. ساخت پروتزهای متحرک، معمولا زمان بر است و گاهی بنا به تشخیص پزشک، نیاز به مراجعه بیمار در چندین جلسه می باشد. این پروتزها معمولا دارای پوششی شبیه به لثه هستند تا هنگام نصب از نظر ظاهری، تفاوتی با بافت لثه نداشته باشند.
از جمله معایب استفاده از این روش می توان به تحلیل تدریجی استخوان فک در صورت استفاده مداوم از آن اشاره کرد. به همین دلیل به کسانی که از این روش استفاده می کنند توصیه می شود، به صورت سالیانه یا حداکثر هر دو سال یک بار (بسته به میزان استفاده) استخوان فک خود را چک کنند. معمولا در صورت استفاده مداوم، هر ۵ الی ۷ سال نیز، نیاز به جایگزینی استخوان در استفاده کنندگان از پروتز متحرک وجود دارد.
انواع پروتز متحرک
پروتزهای متحرک هم مانند پروتزهای ثابت، به انواع مختلف تقسیم می شوند. مهم ترین انواع پروتزهای متحرک، پروتز دندانی پاسیل و پروتز کامل دندان هستند. البته عده ای از دندان پزشکان، پروتز نیمه متحرک را هم جزء انواع متحرک به حساب می آوردند که ما آن را هم در ادامه به صورت جداگانه و مختصر توضیح خواهیم داد.
ابتدا به سراغ پروتز دندانی پارسیل می رویم.
ب-۱- پروتز دندانی متحرک پارسیل
پروتز دندانی متحرک پارسیل، در واقع نوعی دندان مصنوعی است که با تکیه بر دندان های دو طرف، جایگاه خود را پیدا کرده و ثابت می ماند. طبیعی است در صورت نیاز، می توان آن را برداشت و از دهان بیرون آورد. پارسیل در دندانهای پایین به وسیله لثه و در دندانهای فوقانی به وسیله سقف دهان، کنترل و مهار می شود. البته در روزها و هفته های ابتدایی استفاده از پارسیل، ممکن است به علت وجود عامل خارجی در دهان، فرد احساس ناخوشایندی داشته باشد و پروتز را زیاد از محل خود بیرون آورد. اما معمولا به مرور زمان، دهان با پارسیل عادت می کند. چرا که باید چندین سال در دهان ماندگار باشد.
پارسیل طی چند جلسه و در لابراتوار مخصوص دندانپزشکی بعد از قالب گیری و بر پایه رنگ اکریلیک روی چارچوب فلزی ساخته می شود.
رزرو وقت برای ایمپلنت دندان
۰۲۱۳۶۰۱۱۰۰۰ دریافت مشاوره رایگان
مزایا و معایب استفاده از پروتز پارسیل
پروتز دندانی پارسیل، یک روش درمانی است و مزایا و معایب خاص خودش را دارد. در ذیل به برخی مزایا و معایب کلی پارسیل اشاره می شود. ابتدا مزایای پروتز دندانی پارسیل:
-در واقع برای نصب پروتز دندانی پارسیل نیاز به هیچ عمل جراحی وجود ندارد و این مزیت بزرگی است.
-کاربرد پروتز دندانی پارسیل تقریبا مانند دندان طبیعی است و مشکلات جویدن و خوردن و صحبت کردن را حل می کند.
-نصب پروتز دندانی پارسیل، تقریبا هیچ آسیب جدی به دندان های مجاور یا فوقانی و تحتانی و همچنین لثه نمی زند.
اما به سراغ برخی معایب این پروتز می رویم:
-همانطور که اشاره کردیم با توجه به اینکه پارسیل یک قطعه خارجی است که در درون دهان جایگذاری می شود، گاهی انطباق آن با بافت دهان زمان بر و اذیت کننده است.
-در مواردی دیده شده پارسیل بر کیفیت چشیدن و حتی تکلم فرد تاثیر می گذارد.
-پارسیل ضرورت رعایت بهداشت دهان و دندان را بیشتر می کند. در صورت استفاده از آن برای جلوگیری از ابتلا به انواع عفونت های دهان و دندان به شدت مراقب نظافت پارسیل و دهان و دندان خود باشید.
-گذشت زمان باعث می شود در قسمتی که از این پروتز استفاده شده، لثه و حتی استخوان، تحلیل بروند. این مساله باعث شل شدن و گاهی لق زدن پارسیل در دهان خواهد شد. اگر این مورد شدت پیدا کرد، یعنی زمان مراجعه به دندانپزشک برای تعویض پارسیل و حل مشکل فرا رسیده است.
نکات مراقبتی پارسیل
هر روش درمانی برای تاثیر و دوام بیشتر، نیاز به رعایت نکات ویژه ای دارد. پارسیل هم از این موضوع مستثنی نیست. برای دوام بیشتر پارسیل رعایت نکات زیر را توصیه می کنیم:
یادتان باشد پارسیل یک وسیله است. آن هم یک وسیله شکننده. هنگام بیرون آوردن از دهان، آن را در مسیر دست و پا نیندازید و حواستان باشد از دستتان نیفتد.
برای تمیزکردن پروتز دندانی پارسیل، حتی الامکان از مواد مخصوصی که به همین منظور در بازار موجود است، استفاده کنید. هنگام نظافت دقت داشته باشید تمام ذرات غذا از شیارهای آن پاک شود.
هنگامی که به هر دلیلی از پارسیل استفاده نمی کنید آن را در آب نمک نگه دارید تا هم ضد عفونی شود و هم تاب برندارد.
ب-۲- پروتز کامل دندان متحرک
این نوع از پروتز دندانی مخصوص کسانی است که همه دندانهای خود را از دست داده اند. پروتز کامل دندان متحرک، دو قسمت اصلی دارد. قسمت فوقانی که نقش دندان را ایفاء می کند و سفید رنگ است و قسمت پایینی که در واقع لثه دندانها را تشکیل می دهد و به رنگ لثه ساخته می شود. برای تهیه و ساخت پروتز کامل، باید طی جلسات مختلف به دندانساز مراجعه کرده تا ابتدا قالب دهان شما گرفته و سپس طبق انتخاب و سلیقه پروتز کامل دندان ساخته شود. با این حال به طور کلی پروتز کامل به دو نوع لثه معمولی و لثه نرم تقسیم می شود. این دو نوع تفاوت زیادی با یکدیگر ندارند و مهمترین تفاوت آن همان نرمی و سفتی سطح لثه است.
مزایا و معایب استفاده از پروتز کامل
این پروتز دندانی هم مانند همه روش های دیگر، دارای معایب و مزایای خاص خود است. قیمت ارزان و مناسب، عدم نیاز به جراحی و جایگزینی برای تمام دندان ها، مزیت هایی است که در کمتر روش درمانی دهان و دندان دیده می شود. این مزیت ها باعث شده که استفاده از پروتز کامل در بین افرادی که قدرت تحمل جراحی های سخت دهان و دندان را ندارند و همچنین افرادی که بسیاری از دندان های خود را از دست داده اند، طرفداران بسیاری داشته باشد.
البته پروتز دندانی کامل، معایب مهم و در خور توجهی هم دارد. اگر از نیاز به خارج کردن و نصب مجدد آن برای نظافت در فواصل منظم زمانی بگذریم، باید بگوییم پروتز کامل هم مانند پاسیل موجب تخریب لثه و تحلیل استخوان می شود. این به این معنی است که بررسی سالیانه میزان تخریب و تحلیل و تعویض پروتز در فواصل حدود ۵ الی ۷ سال، تقریبا امری ضروری و اجتناب ناپذیر است.
موارد لازم را در خصوص پروتز دندانی متحرک گفتیم. نوبت به آخرین بحث پروتز، یعنی پروتز دندانی نیمه متحرک می رسد.
ج) پروتز دندانی نیمه متحرک
پروتزهای دندانی نیمه متحرک به اور دنچر (over denture) نیز معروف هستند. اور دنچر به وسیله اتچمنت به دندان یا ایمپلنت نصب می شود. این قسمت از پروتز نیاز به تعویض مستمر در فواصل زمانی چند ماهه دارد. چرا که با توجه به کار کرد آن، بعد از مدتی استفاده، کارایی خود را از دست می دهد. فرد لازم است برای نظافت پروتز خود، هر از چند گاهی آن را از دهان بیرون آورده و تمیز نماید. اور دنچر معمولا به صورت یک دست کامل روی دو پایه دندانی نصب می شود. با این توضیح مشخص می شود که پروتز دندانی نیمه متحرک هم مانند پروتز متحرک کامل، معمولا بیشتر مناسب افرادی است که تمام دندانهای خود را از دست داده اند.
روش ساخت پروتز دندانی نیمه متحرک
مزایا و معایب پروتز دندانی نیمه متحرک با پروتز متحرک، تقریبا یکسان است. برای اینکه تکرار مکررات صورت نگیرد، در این مبحث، سراغ نحوه ساخت پروتز نیمه متحرک می رویم.
برای ساخت این پروتز دندانی، ابتدا دندانپزشک باید قالب دهان شخص مورد نظر را به دست آورد. سپس مواد مخصوصی روی قالب دهان شخص قرار داده می شود و در مرحله بعدی ماکت گچی دهان، تهیه می گردد. بعد از این مرحله نوبت به ساخت قاب یا فریم فلزی می شود. با اتصال چند لایه سرامیکی شبیه به دندان های فرد، به وسیله حرارت، کار ساخت پروتز دندان نیمه متحرک به پایان می رسد.
تفاوت پروتز نیمه متحرک با متحرک در این است که معمولا در پروتز نیمه متحرک یا اور دنچر بیمار راحتی بیشتری را احساس می کند. چرا که همانطور که گفته شد، این نوع پروتزها دارای اتچمنت می باشند. اتچمنت باعث ثابت نگه داشتن دندان می شود. این قسمت در پروتزهای متحرک وجود ندارد.
گفتنی ها را تقریبا گفتیم. دیدید که اگر چه روش های درمانی گفته شده تا حدود زیادی برخی از مشکلات را به تناسب سن و سال و وضعیت بیمار بر طرف می کنند، اما هیچ چیز به اندازه سلامتی طبیعی دندان، مهم نیست. توجه داشته باشید، هیچکدام از روش های فوق جای دندان های طبیعی را نمی گیرند. ولی در هرصورت اگر نیاز به تعویض یا درمان و ترمیم دندان خود داشتید می توانید با بررسی روش های مختلف، راه مناسب درمان را انتخاب کنید.